Wat is pesten en wanneer wordt het een probleem? Een grap maken moet kunnen. Af en toe een plagerij is mogelijk al een grensgeval en als plagen structureel wordt dan spreken we van pesten en dat kan ernstige gevolgen hebben. Pesten is niet alleen schadelijk voor het slachtoffer, maar ook voor het team of een hele afdeling: het kan leiden tot gezondheidsklachten en een onveilige sfeer op de werkvloer. Inzichten, achtergronden en tips kunnen pestgedrag voorkomen.
Niet kinderachtig
Allereerst de feiten en de cijfers over pesten. Niet onbelangrijk, want de cijfers rondom pesten zijn niet kinderachtig, en het speelt niet alleen op school(pleinen). Bijna een half miljoen werknemers wordt wel eens gepest door leidinggevenden of collega’s. Er wordt vooral gepest in de sectoren industrie, vervoer en bestuur, het minst pesten medewerkers uit het onderwijs en ICT-sector.
Pesten leidt jaarlijks in Nederland tot 4 miljoen verzuimdagen, dat betekent 900 miljoen euro aan loondoorbetaling. 1 op de 5 medewerkers heeft behoefte aan (aanvullende) maatregelen tegen interne intimidatie, agressie en geweld. Dit percentage stijgt door de jaren heen, zo laat een praatplaat van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zien. Op de website Pesten op de werkvloer van staat een filmpje over de vaak sluimerde gevolgen van pesten.
Pestgedrag
Pesten is niet altijd voor iedereen zichtbaar of te horen. Daarom een paar voorbeelden van pesten, waarbij het vaak een combinatie is van onderstaande situaties. Pesters zijn op de werkvloer vaak collega’s en leidinggevenden, maar ook klanten, cliënten en bezoekers kunnen pestgedrag vertonen.
- (online) vervelende opmerkingen of grappen ten koste van een ander
- structureel beledigen, schelden of vloeken
- roddelen, imiteren, gebaren maken
- negeren, sociaal isoleren of buitensluiten
- intimideren
- beschadigen van eigendommen
- openlijk terechtwijzen
- zinloze taken laten uitvoeren
- opzettelijk verkeerd beoordelen
Iedereen heeft een rol
Pesten is niet iets tussen de ‘pester’ en ‘gepeste’. Het is een groepsproces waarbij iedereen een rol speelt:
- slachtoffer
- pester
- assistent van de pester
- versterker van het pesten
- verdediger of buitenstaander
De rol van verdediger of buitenstaander is de meest voorkomende en voelt vaak als de meest machteloze. Gevolg hiervan is het ''bystander effect'': niks doen. Toch kan men als buitenstaander vrij makkelijk een eerste stap zetten om het pestgedrag te doorbreken. Al gaat iemand letterlijk naast of achter de gepeste staan, dan verandert er al iets in de groepsdynamiek en gaat er in het rollenpatroon iets schuiven.
Als buitenstaander kan men ook het gesprek aangaan met het slachtoffer, de leidinggevende of vertrouwenspersoon. Of de buitenstaander kan het fenomeen pesten in algemene zin onderwerp maken tijdens een werkbespreking. Kortom: iedereen kan iets doen tegen pesten.
Moet toch kunnen?
Je collega met een Turkse achtergrond begroeten met een afkomstgerelateerde grap. Dagelijks tegen een oudere collega zeggen dat het pensioen weer een dag dichterbij is. Die ene collega nooit meevragen voor een lunchwandeling. Wat voor de één een grap is, kan voor de ander voelen als uitsluiting, intimidatie of terechtwijzing. Door samen de Koerskaart 'Moet toch kunnen?' te spelen, bepaal je samen wat wel en niet (gezegd) kan (worden).
Wet verplicht actie tegen pesten
Pesten leidt op de werkvloer tot een onprettige en soms onveilige werkomgeving en de werkgever is dan ook verplicht om pesten te voorkomen. Artikel 3e van de Arbowet stelt dat pesten een vorm van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is. PSA kan leiden tot werkstress en dat schaadt de gezondheid. Daarom moeten werkgevers zich inspannen om deze arbeidsbelasting te voorkomen of te beperken door een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) uit te voeren en in een plan van aanpak maatregelen op te nemen om pesten te voorkomen. Daarnaast moet een werkgever zijn werknemers voorlichten over de risico’s van en maatregelen tegen pesten.
Voordelen van een anti-pestbeleid
Beleid tegen pesten niet alleen wettelijk verplicht, het biedt de organisatie ook voordelen om pesten, discriminatie en ander ongewenst gedrag te voorkomen:
- Minder ziekteverzuim: en dus kostenbesparing
- Behoud van ervaring en kennis: medewerkers die zich prettig en veilig voelen, gaan minder snel op zoek naar ander werk
- Betere sfeer, betere productiviteit: werkplezier heeft een positief effect op de kwaliteit van het werk van werknemers en dus van de organisatie.
- Meer continuïteit: Minder verzuim en uitval betekent dat bedrijfsprocessen soepel doorgaan
- Meer betrokkenheid en waardering: als ongewenst gedrag actief en zichtbaar wordt voorkomen, voelen medewerkers zich meer verbonden met de organisatie
Anti pestgedrag maatregelen
Hieronder op hoofdlijnen maatregelen en acties die je als werkgever kunt nemen tegen pesten. Wil je meer weten of heb je behoefte aan nog meer (praktische) handvatten en handreikingen voor anti-pestbeleid, ga dan naar de zeer uitgebreide Wegwijzer Ongewenst Gedrag van TNO
- Maak duidelijk dat pestgedrag onacceptabel is door een gedragscode op te stellen, mét sancties bij overtreding.
- Geef werknemers het gevoel dat ze terecht kunnen bij hun leidinggevende of HR.
- Stel een vertrouwenspersoon aan voor vertrouwelijke, anonieme gesprekken en laat werknemers weten hoe contact op te nemen met de vertrouwenspersoon.
- Richt een klachtencommissie op waar werknemers terecht kunnen met klachten of signalen over pestgedrag. Zo kan deze commissie pestgedrag al vroeg signaleren.
- Rapporteer pestklachten, dat geeft handvatten bij het maken of actualiseren van beleid.
Meer lezen en zien?
De arbeid- en organisatiepsychologen van TELUS Health kunnen helpen bij de inventarisatie van het risico op pestgedrag binnen je team, afdeling of de gehele organisatie. Vraag naar ons trainingsaanbod.