Een Burn-out is niet het gevolg van een enkele stressvolle dag of een drukke werkweek. Het is een geleidelijk en vaak onzichtbaar proces, dat zich in fases ontwikkelt. Opvallend genoeg herkennen veel werknemers deze ontwikkeling pas als het te laat is. Voor bedrijfsartsen en werkgevers ligt hier een essentiële taak: het tijdig herkennen van signalen en gedragsveranderingen om verzuim en langdurige uitval te voorkomen.
De cijfers rondom Burn-out klachten
Burn-outklachten vormen een structureel probleem in Nederland. In 2022 ervoer 19% (bron: RIVM) van de werknemers (15 tot en met 74 jaar) burn-outklachten, wat neerkomt op ongeveer 1,6 miljoen mensen. Vooral jonge werknemers en vrouwen in leidinggevende posities lopen een verhoogd risico. In 2022 gaf 25,8% van de werknemers tussen 25 en 34 jaar aan burn-outklachten te ervaren. Daarnaast komt een hoog percentage burn-outklachten voor in sectoren met een hoge emotionele belasting, zoals de zorg en het onderwijs.
Zes herkenbare ontwikkelfasen van burn-out
Hoewel het proces bij iedereen anders verloopt, zijn er zes hoofdfasen te onderscheiden die inzicht geven in hoe burn-out zich opbouwt. Vroegtijdige herkenning hiervan is essentieel.
1. Overmatige inzet en prestatiedruk
De werknemer toont bovengemiddelde inzet en legt de lat hoog. Vaak is er sprake van perfectionisme, bewijsdrang en moeite met grenzen stellen. Deze fase wordt meestal positief gewaardeerd, maar vormt het startpunt van disbalans.
📌Signalen: structureel overwerken, geen hulp durven vragen, alles zelf willen doen.
2. Verlies van balans tussen werk en privé
De werkdruk neemt toe, maar de werknemer blijft taken op zich nemen. Werk dringt door in vrije tijd, herstelmomenten verdwijnen en sociale contacten worden verwaarloosd.
📌 Signalen: verminderde sociale interactie, vermoeidheid, afname van hobby’s of sport.
3. Negeren van spanningen en interne signalen
De werknemer merkt dat het wringt, maar negeert signalen van spanning of overbelasting. Emoties worden onderdrukt, conflicten vermeden en de eerste fysieke of mentale klachten ontstaan.
📌 Signalen: wisselende stemmingen, slaapproblemen, lichamelijke klachten zonder duidelijke oorzaak.
4. Cynisme en afname van betrokkenheid
Er ontstaat afstand tot het werk, collega’s en cliënten. De werknemer raakt prikkelbaar, minder empathisch en begint het gevoel van zingeving te verliezen. Problemen worden buiten zichzelf geplaatst.
📌 Signalen: cynisch taalgebruik, klachten over organisatie of collega’s, teruglopende prestaties.
5. Vervreemding en destructieve coping
De werknemer raakt vervreemd van zichzelf en zijn omgeving. Om met stress om te gaan worden ongezonde strategieën ingezet zoals overmatig eten, middelengebruik of volledige terugtrekking.
📌 Signalen: gedragsverandering, afname van zelfzorg, verhoogd ziekteverzuim.
6. Volledige uitputting
De energiereserves zijn op. De werknemer is fysiek en mentaal uitgeput en niet meer in staat om te functioneren. In deze fase is intensieve begeleiding noodzakelijk.
📌 Signalen: plotselinge uitval, ernstige stemmingsklachten, hulpvraag of crisissignalen.
Preventie begint bij bewustzijn
Een burn-out is geen individueel falen, maar een signaal dat de balans langdurig is verstoord. Hou de vinger aan de pols door:
- Regelmatig in gesprek te gaan over werkdruk en welzijn
- Aandacht te hebben voor subtiele veranderingen in gedrag of werkhouding
- Werkomstandigheden bespreekbaar te maken
- Tijdige doorverwijzing naar passende hulp te bieden
Binnen het arbeidspsychologische onderzoek van TELUS Health wordt een uitgebreide analyse gemaakt van persoonskenmerken, psychosociale factoren, copingvaardigheden en mentale veerkracht. Het ontstaan van burn-out problematiek wordt in kaart gebracht, evenals de mogelijkheden en beperkingen met betrekking tot het arbeidsvermogen. Lees meer over onze diagnotische diensten.