Als medewerkers zich gerespecteerd, geaccepteerd en ondersteund voelen, neemt niet alleen hun productiviteit en effectiviteit toe, maar ook hun werkplezier. In een psychologisch en sociaal veilige werkomgeving kan iedereen vrij bijdragen en moeiteloos zijn talenten inzetten voor een opdracht, taak, team of afdeling. Dit artikel biedt inzicht in psychologische en sociale (on)veiligheid en helpt bij het opstellen en onderhouden van beleid voor een open en veilige werkomgeving.
Feiten en cijfers
Uit de Discriminatie Arbeidsmonitor 2022 van Nationale Vacaturebank blijkt dat 1 op de 5 Nederlanders sociale of psychologische onveiligheid op het werk ervaart. Vrouwen voelen zich vaker onveilig dan mannen. De drie meest voorkomende situaties van onveiligheid zijn:
- Genegeerd of buitengesloten worden (31%)
- Pesten op de werkvloer (27%)
- Nare en/of flirterige opmerkingen (25%)
Gevoelens van onveiligheid zijn niet alleen belastend voor de persoon die ze ervaart, maar beïnvloeden ook de werksfeer en samenwerking. Dit kan leiden tot verminderde prestaties en zelfs uitval. Vaak spreken we over sociale onveiligheid, terwijl we eigenlijk sociale én psychologische veiligheid bedoelen. Hoewel deze begrippen nauw met elkaar verbonden zijn, hebben ze verschillende focuspunten en implicaties. Hieronder een korte toelichting.
Psychologische veiligheid
Psychologische veiligheid betekent dat medewerkers zich veilig voelen om hun mening te geven, feedback te ontvangen en gevoelens te delen zonder angst voor negatieve consequenties.
Gevolgen van psychologische onveiligheid:
- Minder productiviteit en innovatie door angst om ideeën te delen
- Beperkte carrièrekansen door terughoudendheid
- Hogere stress en risico op burn-out
- Verminderde teamprestaties door gebrek aan vertrouwen
- Snellere uitstroom van talentvolle medewerkers
Sociale veiligheid
Sociale veiligheid staat onder druk wanneer medewerkers te maken krijgen met ongewenst gedrag zoals agressie, (leeftijds)discriminatie, (seksuele) intimidatie, uitsluiting en pesten. Dit kan zowel zichtbaar als subtiel gebeuren, maar heeft altijd impact. Sociale onveiligheid belemmert een inclusieve werkvloer en kan leiden tot een negatieve werksfeer en lagere productiviteit.
Voorbeelden van sociale onveiligheid:
- Uitsluiting, pestgedrag of grappen op basis van etnisch-culturele achtergrond
- Discriminatie op basis van geslacht, gender (lhbtiq+), leeftijd, enz.
- Aannames dat iemand geen significante rol speelt door uiterlijk, taalgebruik of IQ
- Gebrek aan empathie, wat kan leiden tot oplopend ziekteverzuim
Aan de slag
Er zijn voldoende redenen om actief te werken aan psychologische en sociale veiligheid. Wacht niet tot een situatie escaleert, maar begin vandaag nog met het in kaart brengen van de huidige situatie en stel een gedegen beleid op.
Tip: Een veilige werkplek creëer je samen. Het is essentieel dat iedereen het belang inziet en meedoet, ongeacht functie of hiërarchische positie.
Vier stappen naar een veilige werkomgeving:
- Inventariseer de huidige cultuur – Gebruik bijvoorbeeld de tool van de Arbeidsinspectie of schakel een Arbeidspsycholoog A&O/A&G in.
- Bevraag medewerkers – Peil anoniem via een enquête of ga in gesprek met medewerkers over hun ervaringen.
- Stel helder beleid op – Gebruik de resultaten als basis om duidelijke kaders te formuleren voor een veilige werkomgeving.
- Wijs een vertrouwenspersoon aan – Niet iedereen voelt zich comfortabel om openlijk over ervaringen te praten.
Een continu proces
Een psychologisch en sociaal veilige werkomgeving vraagt om voortdurende aandacht. Ook nadat het beleid is vastgesteld, blijft reflectie nodig: doen we het goed, voelt iedereen zich veilig? Dit is vooral belangrijk bij personeelswisselingen. Stagnaties en tegenslagen horen erbij, maar de positieve effecten zijn zichtbaar in het welzijn van medewerkers, de teamsamenwerking en uiteindelijk de bedrijfsresultaten.
Factsheet psychologische en sociale veiligheid
Om te helpen factoren van onveiligheid te herkennen, in kaart te brengen en te bespreken hebben we een handige factsheet ontwikkeld. Veiligheid creëren op de werkvloer is een proces dat je samen inricht en verankert in de organisatie.
De arbeidspsychologen van TELUS Health kunnen helpen bij het inventariseren en verbeteren van de psychologische en sociale veiligheid binnen teams, afdelingen of de gehele organisatie. Lees meer over onze services.